Дали ги кршиме правилата или само им се прилагодуваме на обичаите?
Свети Никола традиционално се смета за една од најголемите семејни слави кај православните христијани — толку распространета што одамна е вкоренета народната изрека дека „половина народ слави, а половина оди на слава“.
Токму затоа, веднаш по 19 декември, се наметнува истото прашање: ако гости доаѓаат и наредниот ден, дали „вториот ден од славата“ е нешто што го пропишува Црквата — или станува збор повеќе за прашање на организација, соседство и навика?
Што Црквата ја смета за суштина на славата
Според црковното толкување, крсната слава е пред сè духовен и семеен празник: прослава на Бога и на светецот-заштитник на домот, со јасни славски симболи и обред. Во своите упатства, епархиите нагласуваат дека славата е „најголемата светост“ на семејната традиција и дека е врзана за домот и семејството, а не за самата гозба.
Во практиката, она што во црковните текстови постојано се истакнува како основа се: славскиот колач, житото, свеќата и виното, придружени со молитва и, по можност, учество во литургија и осветување на колачот и житото.
Дали „вториот ден“ постои како црковно правило?
Црковните правила не пропишуваат задолжителен „втор ден од славата“ како посебен и еднакво важен продолжеток на празникот. Литургиски, се празнува денот на светецот, а домашното собирање може да трае онолку колку што семејството ќе одлучи — може да се организира и во повеќе термини, но тоа припаѓа на доменот на обичаите и практичните потреби.
Затоа во народот и се појавил „продолжетокот“, особено кај големите слави како Свети Никола: некои ги распоредуваат гостите по денови (семејството и кумовите првиот ден, пријателите вториот), други поради обврски не стигнуваат на самиот ден, па доаѓаат подоцна, а трети едноставно го продолжуваат дружењето.
Како настанал „вториот ден од славата“: патерици и домашна организација
Во одредени краишта, вториот ден се нарекува патерици, а на други места постојат и локални називи за продолжувањето на славата во потесен круг. Народните обичаи го опишуваат ова како продолжување на домашното гостопримство, со нагласување дека суштината на славата се основните славски симболи.
Со други зборови, наредниот ден не е „нова слава“, туку најчесто претставува распоред на гостите — народен слој на обичај што се развил околу славата.
Што со свеќата и житото „вториот ден“
Најмногу недоумици во практиката се јавуваат околу тоа дали славската свеќа се пали и наредниот ден и дали житото и понатаму се изнесува пред гостите.
Црковните толкувања одат во ист правец: свеќата првенствено е врзана за денот на славата и обредот, но ако и наредниот ден има гости, суштината не е во формализмот, туку во молитвата — може да се запали свеќа со семејна молитва. Исто така, се нагласува дека житото не се фрла и може да се служи додека не се потроши.
Свети Никола и постот: зошто „вториот ден“ често е ист како првиот
Кај празникот Свети Никола, дополнително значење има фактот што се одбележува за време на Божиќниот пост, па славската трпеза во многу домови е посна. Кога славата продолжува и наредниот ден, тој режим најчесто не се менува. Токму затоа многумина „вториот ден“ го доживуваат како природен продолжеток, а не како ново славење.